گروه تجارت: پدیده ال‌نینو بر بسیاری از محصولات کشاورزی ازجمله برنج تاثیر بسیار منفی گذاشته است به‌طوری‌که برنج تولید شده جهان در امسال کمتر از میزان تقاضا بوده و بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده؛ میزان برنج تولیدی در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶م نیز از تقاضا کمتر خواهد بود. حتی احتمال می‌رود که قیمت بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله برنج افزایش یابد.
برنج یکی از محصولات استراتژیک است که در کشورهای آسیایی به‌ویژه ایران مصرف بالا و تقاضای بسیاری دارد. برنامه‌ریزی و تامین محصولاتی همچون برنج، امنیت غذایی را افزایش می‌دهد. به‌ویژه در دورانی که با پدیده ال‌نینو مواجه شویم، ۲ مشکل را پیش رو خواهیم داشت. نخست کاهش تولید برنج و دوم افزایش قیمت جهانی برنج. به همین منظور واردات برنج برای کشورهایی که برای تامین نیاز داخلی نیاز به واردات این محصول دارند در زمان کنونی می‌تواند به تنظیم بازار و حفظ امنیت غذایی منجر شود. سازمان جهانی خواربار (فائو)، در گزارش ماه آوریل میزان تولید برنج را در فصل زراعی ۲۰۱۴م، ۷۴۱/۳میلیون تن شالی که به میزان ۴۹۴/۴ میلیون تن برنج به‌دست آمده است کرده که نسبت به پیش‌بینی‌های انجام شده حدود ۳/۳میلیون تن کاهش را نشان می‌دهد. از دلایل کاهش تولید برنج در دنیا می‌توان به نامساعد بودن شرایط آب‌وهوایی به‌ویژه در آسیای جنوبی و جنوب شرقی آسیا اشاره کرد. هند، تایلند و سریلانکا از کشورهایی هستند که به‌دلیل نامساعد بودن شرایط آب‌وهوایی با کاهش تولید برنج روبه‌رو شدند. کشورهایی مانند کامبوج، کره‌شمالی، اندونزی، نپال و پاکستان نیز به‌دلیل کاهش بارندگی و یا سیلاب شاهد کاهش تولید برنج بوده‌اند. فائو برای سال ۲۰۱۵م پیش‌بینی کرده که میزان تولید شالی نسبت به سال ۲۰۱۴م، ۱/۱درصد افزایش یابد. در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۷۵۹/۸ میلیون تن شالی معادل با ۴۹۹/۹ میلیون تن برنج شالی شده تولید شده است. تولید جهانی برنج در سال ۲۰۱۵م با میزان ۴۷۴ میلیون تن حدود یک درصد نسبت به سال ۲۰۱۴م کاهش داشته است. با توجه به میزان مصرف برنج در دنیا انتظار می‌رفت تا تولید برنج به اندازه تقاضای جهانی باشد اما شاهد کندتر شدن روند تولید برنج بودیم. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تجارت جهانی برنج در آینده ۱۲درصد کاهش خواهد داشت. اما تقاضا برای خرید برنج از تولیدکنندگان آسیایی در سال ۲۰۱۶م مانند گذشته بالا خواهد بود.
تجارت برنج در ویتنام
ویتنام ممکن است صادرات برنج خود را در ۳ ماهه پیش رو و دوران وقوع پدیده ال‌نینو تا ۱۴ درصد افزایش دهد. در این مدت؛ صدور برنج از ویتنام به تمام نقاط جهان تا ۱/۳میلیون تن افزایش خواهد داشت. تجارت برنج در ویتنام در سال گذشته تا ماه مارس امسال ۱/۱۱۴میلیون تن بوده است. این گفته( Tran tuan anh) تران‌توان‌آنه، معاون وزیر صنعت و تجارت ویتنام است. به گفته او سومین صادرکننده بزرگ دنیا اکنون شاهد جهشی در تقاضا بوده است. این در حالی است که برنج تولید شده در کشورهای اندونزی و فیلیپین به دلیل خشکسالی و وقوع پدیده ال‌نینو کاهش یافته و محصولات کشاورزی این کشورها صدمه خورده‌اند. به گفته کارشناسان امسال دنیا شاهد بزرگترین و قوی‌ترین پدیده ال‌نینو پس از سال‌های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸م خواهد بود. این واقعه ممکن است در آینده منجر به آن شود که خریداران برنج محصولات مورد نیاز خود را پیش از افزایش قیمت برنج تامین کنند. طبق پیش‌بینی سازمان جهانی غذا و محصولات کشاورزی میزان تقاضا در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶م بیش از میزان تولید خواهد بود.
پیش‌بینی‌ها می‌گوید؛ در سال آینده میزان تولید و ذخایر برنج کاهش خواهد یافت، این در حالی است که میزان تقاضا برای واردات برنج در سال آینده افزایش خواهد یافت. تولید برنج به دلیل شرایط نامساعد آب و هوایی و پدیده ال‌نینو با کاهش مواجه خواهد بود و بر محصولات کشاورزی بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای تایلند، اندونزی و فیلیپین تاثیر منفی خواهد گذاشت.
به علاوه با توجه به اینکه پدیده ال‌نینو برداشت برنج را در دنیا با مشکل مواجه خواهد کرد، در سال آینده تجارت برنج در بورس تجاری شیکاگو نسبت به ۸ سال گذشته ۲۹درصد افزایش خواهد داشت.
تجارت برنج در چین
چین بزرگترین تولیدکننده برنج در دنیاست. این کشور حدود ۳۰درصد از کل تولید برنج در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱م را به خود اختصاص داد. هند با ۲۱ درصد، اندونزی با ۸درصد، بنگلادش با ۷درصد، ویتنام و تایلند بیشترین تولید برنج را در دنیا داشتند. بزرگترین صادرکنندگان برنج در کل دنیا تایلند با ۳۰درصد از کل صادرات، ویتنام با ۲۰درصد از کل صادرات، هند با ۱۱درصد و ایالات متحده با ۱۰ درصد هستند.
گفتنی است؛ بزرگترین مشتری برنج نیز چین است. پس از آن کشورهای هند، اندونزی، بنگلادش و ویتنام قرار می‌گیرند.
تجارت برنج در ایران
همچنین به گزارش فارس هفته گذشته وزارت اقتصاد تایلند اعلام کرد که پس از سفر هیات تجاری تایلند به ایران پیش‌بینی می‌کندکه حدود ۲۰۰هزار تن برنج به کشور صادر کند. به گفته سوویت مائه‌سینسه، معاون وزارت اقتصاد تایلند مقامات ایران و صادرکنندگان برنج در ایران برای واردات این میزان برنج از کشور تایلند ابراز تمایل کرده‌اند. ایران سالانه ۳میلیون تن برنج مصرف می‌کند. اما این مسئول تایلندی گفته که ایرانی‌ها هنوز اعلام نکرده‌اند که به کدام نوع از برنج تایلندی علاقه‌مند هستند. برنج شکسته تایلندی ۳۶۰ تا ۳۶۵ دلار در تن قیمت‌گذاری شده است که در حدود کیلویی هزار و ۳۰۰ تومان می‌شود. تاجران تایلندی معتقدند که خرید برنج تایلندی از سوی ایرانی‌ها می‌تواند از کاهش قیمت این محصول جلوگیری کند. پیش از این نیز تایلند اعلام کرده بود که حدود یک میلیون تن برنج به چین صادر خواهد کرد.
ایران با واردات بیش از یک میلیون تن برنج پس از کشورهای فیلیپین، نیجریه و عربستان سعودی در رتبه چهارم واردات این محصول در جهان قرار گرفته است. به گفته برخی از کارشناسان میزان واردات برنج ۲ برابر بیشتر از میزان نیاز و مصرف کشور است و تولید برنج در کشور با متوسط تولید برنج در دنیا برابری می‌کند.
به گزارش مهر آمارها حاکی از آن است که واردات برنج از ۶۹۹ هزار تن در سال ۱۳۸۰ به هزار و ۲۸۹ هزار تن در سال ۱۳۹۱ رسیده و واردات برنج در سال ۹۱ نسبت به سال ۸۰ حدود ۴۵درصد افزایش داشته است.
براساس محاسبات انجام شده از سوی کارشناسان بازرگانی اگر مصرف سرانه برنج برای هر ایرانی ۴۰ کیلوگرم در نظر گرفته شود، سالانه ۳ میلیون تن برنج در کشور مصرف می‌شود. همچنین به‌طور متوسط سالانه ۲میلیون و ۴۰۰هزار تن برنج در کشور تولید می‌شود و تنها نیاز به واردات ۶۰۰هزار تن برنج داریم.
جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج از واردات حدود یک میلیون و ۴۹۰هزار تن برنج به کشور در ۷ ماهه امسال انتقاد کرد. به گفته او در سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴، حدود ۴/۵میلیون تن برنج وارد و به طور تقریبی ۵/۵میلیون تن هم تولید شده در حالی که نیاز کشور به این محصول سالانه ۳میلیون تن بیشتر نیست، بنابراین همین الان ما یک میلیون تن برنج اضافه داریم. گمرک کشور نیز با انتشار خبری اعلام کرد که برنج با سهم ۲درصد چهارمین محصول وارداتی کشور بوده که در سال ۹۴ وارد کشور شده است و میزان واردات برنج در ۷ماهه امسال ۴۳۳ هزار تن به ارزش ۴۴۳میلیون دلار بوده است. به دلیل پدیده ال‌نینو دنیا با کاهش تولید محصولات کشاورزی مواجه خواهد بود. برنج یکی از محصولات استراتژیک است که تامین آن امنیت غذایی را افزایش می‌دهد. با توجه به آنکه برنامه‌ریزی دقیقی برای حفظ محصولات کشاورزی در کشور وجود ندارد و یک‌سال شاهد تولید مناسب و فراوانی محصولات هستیم و سال دیگر مشاهده می‌شود محصولات کشاورزی به نصف رسیده‌اند و کشاورزان به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی با ضرر مواجه شده‌اند، بهترین راهکار برای جلوگیری از متضرر شدن کشاورزان برنامه‌ریزی مناسب و انجام پیش‌بینی‌های لازم به منظور حفظ محصولات کشاورزی است. واردات محصولاتی همچون برنج نه‌تنها کشاورزان را با ضرر مواجه نمی‌کند بلکه منجر به افزایش امنیت غذایی نیز می‌شود.
تدوین و ترجمه: صبا رضایی